Quru sahələrini nisbətən dəqiq bölmək olar (baxmayaraq ki, bununla bağlı mübahisələr mövcuddur). Texniki olaraq okean heç kimə məxsus deyil, lakin bəzi ölkələr müəyyən dənizlərdə hüquqa malikdir.
Lent.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, BMT qanunlarına əsasən, sahilboyu ölkələr və ya arxipelaq dövlətləri öz ərazi suları üzərində suverenliyə malikdirlər. Yəni sahillərindən 22 km-ə qədər olan sulara, onların üzərindəki hava məkanına və altındakı dəniz dibinə. Lakin əgər iki dövlət bir-birinə çox yaxın yerləşirsə, bu məsafə daha az ola bilər.
Maraqlıdır ki, Böyük Britaniyada krallıq sahildən 22 kilometrə qədər olan demək olar ki, bütün sular üzərində mülkiyyət iddia edir. Bu suları limanlar, külək elektrik stansiyaları və ya akvakultura layihələri üçün istifadə etmək istəyən şəxslər kira icarəsi üçün müraciət etməlidirlər.
Vacib məqam: dənizə çıxışı olmayan ölkələrin ərazi suları yoxdur, amma onların gəmiləri “sülh məqsədli keçid” hüququna malikdirlər. Əgər onlar casusluq, silah tətbiqi və ya qanunsuz balıqçılıq kimi fəaliyyətdə deyillərsə, bu sulardan sərbəst keçə bilirlər.
İstisna iqtisadi zonalar (İİZ)
Bu 22 km-lik zolaqdan kənarda sahil dövlətlərinin 370 km-ə qədər istisna iqtisadi zonaları olur: əgər qonşu ölkələrin İİZ-ləri üst-üstə düşmürsə.
Fransa öz dənizaşırı əraziləri - Qvadelupa, Reyunion, Fransız Polineziyası və s.- görə dünyanın ən böyük İİZ-ə sahibdir.
Ölkələr İİZ üzərində ərazi suları qədər tam nəzarətə malik olmasalar da, burada balıqçılıq, neft hasilatı, sualtı kabellərin çəkilməsi və hətta süni adaların tikilməsi ilə məşğul ola bilərlər. Həmçinin təbiəti qoruma tədbirlərinə və balıq kvotalarına cavabdehdirlər. Digər ölkələr qaydalara əməl etdikləri halda bu zonalarda balıq tuta bilərlər.
Açıq dəniz nədir?
Əgər daha irəli getsəniz, açıq dənizə çıxırsınız. Bu beynəlxalq sular heç bir dövlətin yurisdiksiyasına daxil deyil və okeanın üçdə ikisini təşkil edir. Beynəlxalq qanunlara əməl etdiyiniz müddətdə burada istənilən ölkə səyahət, balıqçılıq və ya elmi tədqiqat apara bilər.
Hazırda beynəlxalq suların cəmi 1,2%-i qoruma altındadır, lakin alimlər və ekoloji təşkilatlar bunu artırmaq istəyir. 2023-cü ildə BMT üzvləri Açıq Dənizlər haqqında Sazişi qəbul etməyə razılaşdılar. 2025-ci ilin sentyabrına qədər 60 ölkə sazişi imzalayıb.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
