“İnsanın immunçatışmazlığı virusu ilə yaşayan şəxslərin qoruyucu vasitələrlə təmin olunması Qadyasında” qeyd olunur ki, şəxsin İİV-ə yoluxma faktı təsdiq edildikdə, İİV-ə yoluxmuş şəxsə tibb personalı tərəfindən virusun ötürülmə yolları (o cümlədən, cinsi əlaqələr vasitəsilə) haqqında məlumatlar verilir. İİV-li şəxslərə infeksiyanın yayılmasının qarşısının alınması qaydalarına riayət etmək tapşırılır və yoluxma təhlükəsi yaratmağa və ya qəsdən başqasını yoluxdurmağa görə cinayət məsuliyyəti daşımaları haqqında xəbərdarlıq edilir. Xəstəyə qoruyucu vasitələrin istifadəsinin əhəmiyyəti başa salınır və onların istifadəsinin vacibliyi izah olunur. İİV-lə yaşayan şəxslərin qoruyucu vasitələrlə (prezervativlərlə) təminatı onlara ərazi üzrə xidmət göstərən İİV/QİÇS-lə mübarizə xidməti müəssisələri (Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi, regional mərkəzlər) və ambulator-poliklinika şəbəkəsinin infeksion xəstəliklər kabinetləri tərəfindən həyata keçirilir. İİV-li xəstənin qoruyucu vasitələrə olan fizioloji tələbatı müalicə və müşahidə edən həkim tərəfindən fərdi qaydada müəyyənləşdirilir, onun miqdarı, təchizat dövrü (adətən aylıq) təyin edilir.
İİV-lə yaşayan şəxslərin qoruyucu vasitələrlə təminatı onların İİV statusu haqqında məlumatın konfidensiallığının qorunması şərtilə pulsuz qaydada həyata keçirilir. Qoruyucu vasitələrlə təminatın qeydiyyatı kağız üzərində və elektron daşıyıcısında aparılır. Penitensiar müəssisələrdə saxlanılan İİV-lə yaşayan şəxslərin qoruyucu vasitələrlə (prezervativlərlə) təminatı həmin müəssisələrin tibb xidməti tərəfindən bu Qaydaya uyğun həyata keçirilir.
Bu tədbirlərin icrası ilə əlaqədar tələb olunan xərclər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin mərkəzləşdirilmiş xərclərində hər il Səhiyyə Nazirliyi üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitlər hesabına həyata keçirilir.
İnsanın immunçatışmazlığı virusu ilə yaşayan şəxslərin işləməsinə yol verilməyən peşə növləri və vəzifələrinə gəlincə, İİV-lə yaşayan şəxslərin səhhətinə mənfi təsir göstərən, immun sistemini zəiflədən peşə və vəzifələr aşağıdakılardır:
- yüksək, yaxud aşağı temperatur və təzyiq altında (isti, soyuq, kesson və yüksəklik şəraitli iş yerləri), vibrasiya, ionlaşdırma, şüalanma və radiasiyalı iş prosesi olan peşə və vəzifələr;
- kimya sənayesi sexlərində (laklar, boyalar, plastmas, dəri istehsalı, neft-qaz-kimya prosesləri, sement, toz istehsalı və s.), kimya-əczaçılıq (dərman preparatları), kimya-biologiya (vaksinlər, zərdablar, bioaktiv tədqiqat və müalicə materialları) müəssisələrində bilavasitə kimyəvi amillərin orqanizmə zərərli təsiri ilə bağlı olan peşə və vəzifələr;
- sənaye, mədən və digər istehsalat sahələrində, mədənçıxarma obyektlərində (kömür, neft, qaz, filiz), sənaye (turşular, reaktivlər, polimerlər istehsalı və s.) müəssisələrində aerozolların və digər maddələrin bilavasitə orqanizmə zərərli təsiri ilə bağlı olan peşə və vəzifələr;
- fiziki hazırlıq və fiziki gərginlik tələb edən (müdafiə, ədliyyə, milli təhlükəsizlik, daxili işlər, sərhəd xidməti və digər hüquq mühafizə orqanlarının hərbiləşdirilmiş hissələri üzrə) peşə və vəzifələr;
- tibb müəssisələrində invaziv müdaxilələrlə məşğul olan (başqalarını yoluxdurmaq riski yüksək olan) bütün peşə və vəzifələr.
İnsanın immunçatışmazlığı virusu ilə yaşayan şəxslərə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına göstərilən tibbi yardımın həcmi isə İİV virusu ilə yaşayan şəxslərə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına göstərilən tibbi yardımın həcmini müəyyən edir:
Laboratoriya müayinələri
1 nömrəli cədvəl
Sıra | Müayinələrin növü | Məqsəd qrupları, müayinələrin keçirilməsinin müddətləri və halları |
1 | 2 | 3 |
| 1. İnfeksiyanın aşkarlanması və qiymətləndirilməsi | |
1.1. | İİV-ə seroloji testlər: skrininq testi (İFA), sonrakı təsdiqləyici testlər (İFA, immunoblottinq və polimeraz zəncirvari reaksiya-PZR) | bütün xəstələr üçün |
1.2. | İmmunoloji statusun təyin edilməsi | 6 ayda 1 dəfə |
1.3. | Virus yükünün PZR üsulu ilə təyin edilməsi | 6 ayda 1 dəfə |
2. Digər infeksiyalara görə müayinə | ||
2.1. |
İFA üsulu ilə sifilisə görə müayinə | bütün xəstələr üçün: qeydiyyata götürülərkən, nəticə mənfi alındıqda, risk qrupu nümayəndələri üçün - ildə 1 dəfə |
2.2. | Hepatit C-yə görə seroloji test: hepatit C virusuna (HCV) anticismlərin müəyyən edilməsi | bütün xəstələr üçün: qeydiyyata götürülərkən, nəticə mənfi alındıqda, risk qrupu nümayəndələri üçün - ildə 1 dəfə |
2.3. | Hepatit B-yə görə seroloji test: hepatit B virusunun (HBV) səthi antigeninin – HbsAg-in müəyyən edilməsi | bütün xəstələr üçün: qeydiyyata götürülərkən, nəticə mənfi alındıqda, risk qrupu nümayəndələri üçün - ildə 1 dəfə |
2.4. | Toksoplazmaya qarşı Ig-G-anticismlərin İFA üsulu ilə müəyyən edilməsi | göstəriş olarsa: CD4 limfositlərinin sayı 100 mkl-dən az olan pasiyentlər üçün |
2.5. | Qonoreyaya görə və uro-henital xlamidiozun aşkarlanması üçün yaxma götürülməsi | göstəriş olarsa |
2.6. | Sitomeqalovirusun antigeninin müəyyən edilməsi (erkən antigen pp65) | göstəriş olarsa: CD4 limfo-sitlərinin sayı 100/mkl–dən az olan pasiyentlər üçün |
2.7. | Kriptokokkoz törədicisinin anti-geninin təyin edilməsi | göstəriş olarsa: CD4 limfo-sitlərinin sayı <200/mkl və xəstəliyin əlamətləri olduqda |
3. Ümumi laboratoriya müayinələri | ||
3.1. | Qanın ümumi müayinəsi (trombositlərin təyin edilməsi və diferensiasiyası ilə) | 6 ayda 1 dəfə |
3.2. | Qaraciyər funksiyasının biokimyəvi göstəricilərinin təyin edilməsi (AlAT, AsAT, qələvi fosfataza, bilirubin) | 6 ayda 1 dəfə |
3.3. | Böyrək funksiyası göstəricilərinin təyin edilməsi (kreatinin, sidik cövhəri) | 6 ayda 1 dəfə |
3.4. | Laktatdehidrogenaza | göstəriş olarsa |
3.5. | BNM (beynəlxalq normalaşdırılmış münasibət) sürətli testi (protrombin vaxtı) | göstəriş olarsa |
3.6. | Hamiləlik testi | ART-yə başlamazdan əvvəl, reproduktiv yaşlı qadınlar üçün |
3.7. | Opioidlər testi | venadaxili narkotik istifa-dəçiləri üçün |
3.8. | Xolesterinin (yüksək sıxlıqlı lipoproteidlər (YSLP), çox aşağı sıxlıqlı lipoproteidlər (ÇASLP), triqliseridlər, lipaza, C-reaktiv zülal, qlükoza və tireotrop hormonun (TTH) müəyyən edilməsi (mümkün olduqda) | göstəriş olarsa |
4. Əlavə müayinələr | ||
4.1. | Tuberkulin sınağı | vərəm simptomları olmayan pasiyentlər üçün - ildə 1 dəfə |
4.2. | Döş qəfəsinin rentgenoskopiyası | 6 ayda 1 dəfə |
4.3. | Bəlğəmin mikroskopik müayinəsi | vərəm simptomları olan pasiyentlər üçün - 3 dəfə təkrar |
4.4. | Bəlğəmin kultural müayinəsi | göstəriş olarsa |
4.5. | EKQ | ürək-damar xəstəliklərinin yüksək riski olduqda |
4.6. | Ultrasəs | göstəriş olarsa: virus hepatitləri C və B, ağciyərdən kənar TB, şişlər |
4.7. | Endoskopiya | göstəriş olarsa: mədə-bağırsaq traktı xəstəliklərinin kliniki əlamətləri |
4.8. | Kompyuter tomoqrafiyası | göstəriş olarsa |
4.9. | Nüvə-maqnit rezonansı | göstəriş olarsa |
4.10. | Histoloji müayinə | göstəriş olarsa: |
Sahələr üzrə mütəxəssislərin konsultasiyaları
2 nömrəli cədvəl
Sıra | Konsultasiyaların növü | Məqsəd qrupları, konsultasiyaların keçirilməsinin müddətləri və halları | |
1. | Ftiziatr | 6 ayda 1 dəfə | |
2. | Narkoloq | venadaxili narkotik istifadə-çiləri üçün - mütəmadi olaraq | |
3. | Nevropatoloq | göstəriş olarsa | |
4. | Oftalmoloq | CD4 - limfositlərinin sayı 100 mkl-dan az olan pasiyentlər üçün - 3 ayda 1 dəfə | |
5. | Stomatoloq | ağız boşluğunun kandidozu, tüklü leykoplakiya, birincili sifilis olduqda | |
6. | Ginekoloq | uşaqlıq boynu xərçənginin aşkar edilməsi məqsədi ilə - 6 ayda 1 dəfə | |
7. | Dermatoveneroloq | cinsi yolla yoluxan infeksiyaların əlamətləri olduqda | |
ARV-terapiya tətbiq olunan xəstələrdə müalicənin monitorinqi üçün təkrar müayinələr
3 nömrəli cədvəl
Sıra №-si | Müayinələrin növü | Keçirilmə müddəti |
1. | Virus yükünün müəyyən edilməsi | müalicənin 8, 24, 36, 48-ci həftəsində |
2. | CD-4 limfositlərinin sayının müəyyən edilməsi | müalicənin 8, 24, 36, 48-ci həftəsində |
3. | Qanın ümumi müayinəsi | müalicənin 4, 8, 24, 36, 48-ci həftəsində |
4. | Qaraciyər funksiyasının biokimyəvi müayinəsi | müalicənin 4, 8, 16, 24, 36, 48-ci həftəsində |
5. | Xolesterin və triqliseridlərin müəyyən edilməsi | müalicənin 16, 48-ci həftəsində (sxemdə Proteaza inhibitorları olarsa ) |
Bu tədbirlərin icrası ilə əlaqədar tələb olunan xərclər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin mərkəzləşdirilmiş xərclərində hər il Səhiyyə Nazirliyi üçün nəzərdə tutulmuş vəsait hesabına həyata keçirilir.
İnsanın immunçatışmazlığı virusu ilə yaşayan analardan doğulmuş bir yaşadək uşaqların qida məhsulları ilə pulsuz təmin olunması qaydasında isə qeyd olunur ki, İİV-lə yaşayan ana infeksiyanın anadan uşağa ötürülməsi yolları (o cümlədən, ana südü vasitəsilə ötürülmə), həmçinin uşaq qida məhsullarının istifadəsinin əhəmiyyəti barədə tibb personalı tərəfindən məlumatlandırılır. İİV-lə yaşayan analardan doğulmuş bir yaşadək uşaqların qida məhsulları ilə təminatı onlara ərazi üzrə xidmət göstərən ambulator-poliklinika şəbəkəsi tərəfindən sahə həkiminin (pediatr) və ya ailə həkiminin nəzarəti altında həyata keçirilir. Penitensiar müəssisələrdə saxlanılan İİV-lə yaşayan analardan doğulmuş bir yaşadək uşaqların qida məhsulları ilə təminatı həmin müəssisələr vasitəsilə hər ikisinin İİV statusu haqqında məlumatın konfidensiallığının qorunması şərtilə pulsuz qaydada həyata keçirilir.
İİV-lə yaşayan analardan doğulmuş bir yaşadək uşaqların qida məhsulları ilə təminatının qeydiyyatı kağız üzərində və elektron daşıyıcısında aparılır. Süni qidalanan bir yaşadək uşaqlar qida məhsulları (süd qarışıqları və digər qida normaları) ilə 15 gündən bir təmin olunurlar. Qaydada əks olunan tədbirlərin icrası ilə əlaqədar tələb olunan xərclər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin mərkəzləşdirilmiş xərclərində hər il Səhiyyə Nazirliyi üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitlər hesabına həyata keçirilir.
“İnsanın immunçatışmazlığı virusu infeksiyasının profilaktikası üzrə zərərin azaldılması proqramlarının tətbiqi Qaydası” İİV virusu infeksiyasının profilaktikası üzrə zərərin azaldılması proqramlarının tətbiqi qaydalarını müəyyən edir. İİV infeksiyasının profilaktikası məqsədi ilə zərərin azaldılması proqramları çərçivəsində aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir:
- ümumi əhali arasında İİV infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınması məqsədi ilə qabaqlayıcı üsullar vasitəsilə tərbiyəvi, maarifləndirmə, məlumatlandırma, müalicəvi, tibbi-profilaktik və məsləhət xarakterli tədbirlər həyata keçirilir;
- yüksək riskli əhali qrupları arasında İİV infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınması məqsədi ilə aşağıdakılar həyata keçirilir:
- inyeksion narkotik istifadəçilərinin steril şpris, iynə və digər ləvazimatlarla təmin edilməsi;
- opiod asılılığı olan narkotik istifadəçilərinin əvəzedici terapiyaya cəlb edilməsi;
- qrup nümayəndələri üçün İİV-lə yoluxma yolları, onun qarşısının alınması üsulları, təhlükəsiz davranış haqqında məlumat-landırma və maarifləndirmə tədbirləri;
- İİV-ə yoluxmanın profilaktikası (tibbi-profilaktik maarifləndirmə) məqsədi ilə könüllü testləşdirmə və məsləhətləşmənin genişləndirilməsi;
- İİV-ə yoluxmuş şəxslər tərəfindən İİV infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınması məqsədi ilə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir:
- İİV-ə yoluxmuş inyeksion narkotik istifadəçilərinin steril şpris, iynə və digər ləvazimatla təmin olunması;
- İİV-ə yoluxmuş şəxslərə İİV-in cinsi yolla ötürülməsinin profilaktikası məqsədi ilə qoruyucu vasitələrin paylanması;
- İİV-lə yoluxma yolları, onun qarşısının alınması üsulları, təhlükəsiz davranış haqqında məlumatlandırma;
- İİV-li şəxslərin infeksiyanın yayılmasının profilaktikası məqsədi ilə antiretrovirus terapiyasına cəlb olunması;
- İİV-li şəxslərin ikincili xəstəliklərinin (A və B hepatitləri) müayinəsi, onlara qarşı peyvənd olunması və müalicəsi (vərəm, B, C hepatitləri).
Bu tədbirlərin icrası ilə əlaqədar tələb olunan xərclər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsinin mərkəzləşdirilmiş xərclərində hər il Səhiyyə Nazirliyi üçün nəzərdə tutulmuş vəsait hesabına həyata keçirilir. Penitensiar müəssisələrdə İİV infeksiyasının profilaktikası məqsədi ilə zərərin azaldılmasına dair tədbirlər bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş vəsait dairəsində Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi Twitter-da izləyin
