18-ci əsrdə hava proqnozu cadu qanunu ilə qadağan edilib.
Hava yer üzündəki hər bir insana təsir edir və buna görə də onun proqnozlaşdırılması hər zaman həyatın vacib bir hissəsidir. Eyni zamanda, yerinə yetirilməmiş proqnozlar haqqında zarafatlar hələ də köhnəlmir.
Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, əvvəllər hava proqnozu çoxlarına sehr kimi görünüb və bunları edənlər hətta cadugərlikdə günahlandırıla bilərdi.
Hava proqnozu əvvəllər necə təyin olunurdu
Hava proqnozunun haradan gəldiyindən başlayaq. Astronom və riyaziyyatçı iskəndəriyyəli Ptolemey ikinci əsrdə planetlərin hərəkət cədvəllərini tərtib edib. Eyni zamanda, planetlərin Yer atmosferinə təxmini təsirini təyin etmək üçün kompleks bir hesablama sistemi hazırlayıb. Bu, astrometeorologiya kimi tanınan astrologiyanın bir hissəsi olaraq edilib.
Onun metodu uzun müddət elmi ictimaiyyətdə aktual hesab olunub. Sinoptiklər israr ediblər ki, astrometeorologiya zərərsiz təbii sehrdir və şeytan qüvvələrin məlumatlarına etibar etmir. Bununla belə, səlahiyyətlilər bundan getdikcə daha çox şübhələniblər və 1735-ci ildə cadu qanunu qəbul edilib. Bütün proqnozlar, o cümlədən hava proqnozları qadağan edilib.
1854-cü ildə Meteorologiya bürosu yaradılanda bu qanun hələ də qüvvədə olub. O dövrdə elm sehrə bənzərliyini itirib və buna görə də havanı proqnozlaşdırmaq üçün heç bir ocaqda yandırılma həyat keçirilməyib.
Ptolemeyin astrometeorologiyası bu gün də mövcuddur və hətta onun əsasında ilin havasını proqnozlaşdıran almanaxlar nəşr olunur.
İndi ilk hava proqnozunun nə olduğuna və insanların həyatına necə təsir etdiyinə keçək.
Hava proqnozunu kim yaradıb?
19-cu əsrdə III Napoleon riyaziyyatçı Urben Leveryedən qasırğa və fırtınaların proqnozlaşdırılması üçün metodlar hazırlamağı xahiş edib. Səbəb Krım müharibəsi zamanı Fransa və İngiltərə qoşunlarının böyük itkilərinə səbəb olan təbii fəlakət olub.
Leverye bütün Avropadan məlumat toplamaq üçün teleqrafdan istifadə edib və aşkar edib ki, fırtına bir gün əvvəldən proqnozlaşdırıla bilərdi, çünki bu, əvvəllər İspaniya və Fransada müşahidə edilmiş bir siklonun nəticəsi idi.
İlk sinoptik qrafiklər o zaman ortaya çıxıb, lakin müharibədən sonra maraq tez bir zamanda yox olub. Pis hava əsasən treyderlərə zərər vurduğundan və proqnozların özləri də çox vaxt özünü doğrultmadığından Napoleon fırtına xəbərdarlığının dərcini qadağan edib.
Tezliklə meteoroloq və britaniyalı dəniz zabiti Robert Fitsroy proqnozlaşdırmağa başlayıb. O, həmçinin Britaniya Ticarət şurasının Meteorologiya departamentinin rəhbəri olub. Fitsroy ümid edib ki, proqnozlar dənizçiləri dənizdə ölümdən xilas etməyə kömək edəcək.
Meteoroloq öz xəritələrini Avropanın müxtəlif ölkələrindən daxil olan 24 teleqram əsasında hazırlayıb. Antisiklonları və siklonları görmək üçün atmosfer təzyiqi dəyərləri ilə nöqtələr qoyub və onları xətlərlə birləşdirib.
Belə xəritələrə əsaslanan ilk hava proqnozu 1860-cı ilin avqustunda “Times” qəzetində çıxıb və ilk fırtına xəbərdarlığı bir il sonra verilib. Bununla belə, Fitsroyun proqnozları da çox vaxt özünü doğrultmayıb və bu, yalnız ictimaiyyətin qəzəbinə səbəb olub. Balıqçılar qəzəbləniblər, çünki fırtına xəbərdarlığına görə dənizə çıxmağa icazə verilməyib, çünki orada çörəkpulu qazanıblar. Proqnoz özünü doğrultmayanda bu, yalnız itkilərə səbəb olub. Hətta qəzetlərdə meteoroloqları ələ salan karikaturalar çıxmağa başlayıb.
İnsanların havanı necə proqnozlaşdırdığına maraq hətta peyklər dövründə də azalmayıb. Və bugünkü proqnozlaşdırma üsulları daha yaxşıdır. Yaxın üç gün üçün hava proqnozlarının dəqiqliyi hazırda 98,5 faiz təşkil edir.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
