Xəbər verdiyimiz kimi mutasiyaya uğramış H5N5 virusundan ölüm nisbəti əhəmiyyətli dərəcədə artıb və artmaqda davam edir. Bu virus dünyada böyük səs-sədaya səbəb olub. Hazırkı məlumatlara əsasən, xoşbəxtlikdən Azərbaycan və qonşu ölkələrdə bu virusla bağlı insan yoluxmaları aşkarlanmayıb, lakin regionun quş populyasiyasında H5 ailəsinin digər alt tiplərinə rast gəlinməsi müəyyən riskləri gündəmdə saxlayır.
Lent.az-ın araşdırmasına görə, bu virusdan ilk ölüm halı ABŞ-da olub.
2025-ci ildə ABŞ-ın Vaşinqton ştatında H5N5 alt tipinə yoluxmuş bir nəfərin həyatını itirməsi dünyada bu virusun insanda təsdiqlənmiş ilk ölüm hadisəsi kimi qeydə alınıb. Xəstəxanaya yerləşdirilən şəxsin vəziyyəti sonradan ağırlaşıb və ölüm faktı təsdiqlənib. Agentlik qeyd edir ki, hazırda virusun insandan insana ötürülməsi ilə bağlı sübut yoxdur və yoluxma mənbəyi quşlarla və ya vəhşi heyvanlarla təmas ola bilər.
Avropada və qonşu regionlarda vəziyyət
Avropa Xəstəliklərin Qarşısının Alınması Mərkəzinin (ECDC) 2025-ci ilin son hesabatında göstərilir ki, H5 ailəsinə aid bir neçə alt tip, o cümlədən H5N1, H5N6 və H5N5 Avropanın vəhşi quş populyasiyası arasında aşkar edilib. Norveçdə arktik tülkülərdə H5N5 virusu müəyyən olunub ki, bu da virusun məməlilərə keçid qabiliyyətinin artdığını göstərən faktorlardan biridir. Lakin qurum bildirir ki, Avropada indiyədək H5N5 ilə bağlı insan yoluxması qeydə alınmayıb və virusun insan sağlamlığı üçün riski “çox aşağı” hesab olunur.
İran, Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan və Ermənistan: Quşlarda H5 ailəsi aktivdir
İran
2025-ci ilin oktyabrında İranın şimalında quş sürülərində H5N1 virusu aşkarlanıb. Dünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatı hadisəni rəsmən təsdiqləyib və 90 quşdan ibarət sürüdə 10 quşun öldüyünü, qalanının məhv edildiyini bildirib. İnsandan insana yoluxma və ya insan xəstəliyi qeydə alınmayıb.
Rusiya
Rusiya Federasiyasında hər il müxtəlif H5 alt tipləri quşlar arasında müəyyən edilir. 2025-ci ilin əvvəlində bəzi təsərrüfatlarda H5N1 və H5N8 epizodları təsdiqlənib. H5N5 barədə isə insan yoluxması faktı yoxdur.
Türkiyə
Türkiyənin Egey və Qara dəniz bölgələrində 2024–2025-ci illərdə H5N1 epizodları qeydə alınıb. İnsan yoluxması barədə rəsmi məlumat yoxdur.
Gürcüstan və Ermənistan
Hər iki ölkədə də ÜST və FAO-nun monitorinq proqramları çərçivəsində araşdırmalar aparılır. 2023–2025-ci illərdə nə H5N5, nə də H5 ailəsinin digər alt tiplərinin insanlarda yoluxması təsdiqlənib.
Azərbaycanda hazırkı epidemioloji vəziyyət sabitdir.
Rəsmi təsdiqlənmiş H5N5 və ya H5N1 insan yoluxması yoxdur
Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi və Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi 2025-ci ilə qədər H5N5 və ya quş qripinin digər yüksək patogen alt tipləri ilə bağlı insan yoluxması barədə heç bir məlumat açıqlamayıb.
Tarix - 2006-cı il
Azərbaycanın quş qripi üzrə yeganə insan ölümü faktları 2006-cı ildə H5N1 alt tipinə aid üç ölüm hadisəsi ilə bağlıdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı həmin dövrdə yoluxmaları təsdiqləyib.
Hazırkı risk dəyərləndirməsi
Region ölkələrində heyvanlarda H5 alt tiplərinin mövcudluğu və Azərbaycanın miqrant quşların keçid yolunda yerləşməsi nəzərə alınsa da, hələlik ölkədə quşlarda kütləvi ölüm hadisəsi qeydə alınmayıb, karantin elan edilməyib, insan yoluxmaları aşkar edilməyib.
Bu səbəbdən Azərbaycan üçün risk aşağı–orta səviyyədə qiymətləndirilir.
H5N5 virusunun simptomları nələrdir?
CDC və ÜST-nin məlumatlarına görə, H5N5-in insanlarda yaratdığı simptomlar digər yüksək patogen H5 alt tiplərinə (H5N1, H5N6 və s.) bənzəyir. Kliniki əlamətlərin geniş spektri var:
Yüngül simptomlar
Göz qızarması (konjonktivit), boğaz ağrısı, burun axması və öskürək, yüngül hərarət və halsızlıq, əzələ ağrıları, baş ağrısı.
Orta və ağır simptomlar
Yüksək qızdırma, tənəffüs çətinliyi, sinə və ağciyər ağrıları, ağciyər iltihabı (pnevmoniya), qusma.
Ağırlaşma riski
Zamanında tibbi yardım göstərilməzsə, ağır hallarda respirator çatışmazlıq və ölüm baş verə bilər.
H5N5 virusu hazırda dünya səviyyəsində diqqət mərkəzində olsa da, mövcud elmi dəyərləndirmələrə görə risk əsasən heyvan populyasiyası ilə məhdudlaşır. Azərbaycan və qonşu ölkələrdə virusla bağlı insan yoluxması qeydə alınmayıb. Region üçün əsl təhlükə miqrant quşların yaydığı H5 ailəsinə aid digər alt tiplərdir. Buna baxmayaraq, ABŞ-da baş verən ilk insan ölümü, virusun mutasiya sürəti və məməlilərdə aşkar olunması səbəbilə beynəlxalq qurumlar vəziyyəti yaxından izləməyə davam edir.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
