Ortaq Türk Əlifbasının yaradılması yenidən gündəmə gəlib. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan açıqlamasında bildirdi ki, əlifbanın yaradılması ilə Çingiz Aytmatovun əsərləri, eləcə də Oğuznamələr həmin əlifba ilə yenidən çapa veriləcək.
Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzinin direktoru Sevinc Əliyeva mövzu ilə bağlı Lent.az-a açıqlamasında bildirib ki, Ortaq Türk Əlifbasının ən sevindirici cəhəti Azərbaycanın orada təmsil olunmasıdır:
“Əlifbanın qəbul edilməsi məsələsi hamımızın arzusu idi. Ən sevindirici cəhətlərdən biri budur ki, Azərbaycan əlifbası bütövlükdə ortaq Türk əlifbasında təmsil olunur.
Hazırda bəzi Türk dillərində "ə" səsi olsa da, "ə" hərfi yoxdur. Azərbaycan dilində "h" səsi var, amma o səsin yazılı işarəsi, eyni dil ailəsində olan digər Türk dilində "h" və "ş" hərfləri ilə əvəzlənir. Məsələn, biz "arxiv" deyirik, Türkiyə türkcəsində "arşiv" deyirlər, biz "xəbər" deyirik, Türkiyə türkcəsində "haber" və s. Lakin kimliyindən asılı olmayaraq, azərbaycanlı, özbək, türk, türkmən əlifbada öz dilində istifadə etdiyi bütün səslərin yazılı işarəsini görmək istəyir. Əgər söhbət ortaqlıqdan gedirsə, bu sözün əsl mənasında ortaq olmalıdır.
Əlifbada sağır nun hərfinin yazılı işarəsi də özbək dilinə xas olan formada öz əksini tapdı. Bu da sevindiricidir ki, hətta bizim dilimizdə tələffüz olunan bir səs də, orada təmsil olunur. Bu onu deməyə əsas verir ki, sözün həqiqi mənasında ortaq Türk əlifbası yaradılır.
1926-cı ildə Bakıda birinci türk qurultayı keçirildi. Oraya gələn bütün türklərin ən böyük arzusu ortaq türk əlifbası, ortaq türk dəyərlərimizin, ədəbiyyatımızın və mədəniyyətimizin ortaqlaşdırılması məsələsi idi. Çox sevinirəm ki, artıq biz ikinci Türk qurultayına - yəni 2026-cı ildə keçiriləcək Türk qurultayının 100 illiyinə artıq ortaq türk əlifbasının qəbul edilməsi ilə gedirik.
Biz hesab edirik ki, Türk Dövlətləri Təşkilatının, cənab Prezidentin də vurğuladığı kimi, Türk dövlətlərinin birliyi məsələsi artıq ortaq türk əlifbasının reallaşmasına, onun tətbiqinə birbaşa yol açdı, istiqamət verdi. Bizim xalqlarımızın, mədəniyyətlərimizin, ədəbiyyatlarımızın birliyinin əsasında da, elə ortaq Türk əlifbası dayanır və dayanacaq”.
Filologiya elmləri doktoru, professor Nadir Məmmədli Lent.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, ortaq türk əlifbasının qəbul olunmasının mütərəqqi tərəfləri çoxdur:
“Bir vaxtlar türkdilli xalqların hamısı ərəb əlifbasından istifadə edirdilər. Xüsusilə, Türkiyə, Özbəkistan, Türkmənistan, hətta Tatarıstan türkdilli xalqları birləşdirirdi. Sait səslərin olmaması onlara çox kömək edirdi. Eyni əlifbada Cəlil Məmmədquluzadənin Molla Nəsrəddin jurnalı çıxırdı, Hindistanda, Kərkükdə onu oxuya bilirdilər. Əgər bu, orta əlifba qəbul olunsa, yenə həmin vəziyyət yarana bilər. Eyni hərflərdən istifadə ilə çətinliklər aradan qalxacaq.
Çətinlik sadəcə hərf sayında yarana bilər. Məsələn hansısa xalqlar daha çox hərf istəyə bilərlər. Qazax dilində “ü” hərfinin bir neçə forması var. Lakin ortaq türk əlifbasında bu problemi aradan qaldırmaq üçün Azərbaycanda olduğu kimi - k hərfinin iki səsi (ke və ka) bildirməsini xüsusi qrafik işarə ilə fərqləndirmək olar.
Şübhəsiz ki, bu ortaq əlifbanın qəbul olması bütün türkülü xalqlar üçün çox önəmli addımdır”.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
